Wielojęzyczne E-booki i ich dostępność dla technologii asystujących
Autor
Monika Zarczuk-Engelsma
Opublikowano
2 kwi 2025
Category
Dostępność
Dostępność eBooków to kluczowy aspekt, który wpływa na komfort czytelników korzystających z technologii asystujących. Redaktorzy i wydawcy mogą znacząco poprawić dostępność książek elektronicznych, stosując odpowiednie techniki edytorskie i formatowania plików EPUB. W tym artykule skupimy się na problemach językowych oraz wielojęzycznych E-bookach i podpowiemy, jak zapewnić poprawne wyświetlanie treści.
Ustawienia języka w E-bookach a technologie asystujące
Czytniki ekranu i inne technologie wspomagające rozpoznają język tekstu na podstawie metadanych pliku EPUB oraz oznaczeń językowych w kodzie. Jeśli język nie zostanie prawidłowo określony, programy mogą niepoprawnie odczytywać tekst, np. stosując niewłaściwą wymowę w syntezatorze mowy.
Jak poprawnie określić język w EPUB?
Deklaracja języka w metadanych
W pliku EPUB język książki powinien być zadeklarowany w sekcji <metadata> pliku OPF, np.:
xml
Jeśli książka jest napisana w języku angielskim, użyj en, dla niemieckiego – de, itd.
Znaczniki językowe w treści
W tekście można stosować atrybut xml:lang, aby zaznaczyć fragmenty w innym języku:
html
Dzięki temu czytniki ekranu przełączą się na odpowiedni syntezator mowy dla danego języka.
Separacja języków w wielojęzycznych eBookach
W przypadku książek zawierających wiele języków, warto:
Używać osobnych znaczników xml:lang dla poszczególnych fragmentów tekstu.
Jeśli to możliwe, w metadanych EPUB dodać listę języków wykorzystywanych w książce.
Obsługa alfabetów i skryptów pisma
E-booki muszą poprawnie obsługiwać różne systemy znaków, zwłaszcza jeśli zawierają języki wykorzystujące cyrylicę, pismo arabskie, chińskie czy inne skrypty.
Należy upewnić się, że czcionki osadzone w pliku EPUB obsługują wszystkie używane znaki.
Format EPUB 3 wspiera Unicode i powinien poprawnie wyświetlać różne alfabety, ale starsze wersje EPUB mogą mieć ograniczenia.
Problemy w wielojęzycznych E-bookach
Jak radzić sobie z książkami w wielu językach w jednym EPUB?
Wielojęzyczne E-booki to często tłumaczenia, kursy językowe lub publikacje naukowe, które zawierają treść w różnych językach na jednej stronie. Oto sposoby zapewnienia ich poprawnej obsługi:
Poprawne oznaczanie języka w HTML
Każda fragment w innym języku powinien mieć wyraźne oznaczenie:
html
Współczesne czytniki ekranu potrafią przełączać język na podstawie tych oznaczeń.
Zastosowanie odpowiednich stylów dla języków czytanych od prawej do lewej (RTL)
Języki takie jak arabski czy hebrajski wymagają ustawienia dir="rtl", aby poprawnie wyświetlały się w czytnikach:
html
Upewnienie się, że syntezator mowy obsługuje wszystkie języki
Niektóre systemy nie obsługują rzadkich języków, co może skutkować ich nieczytaniem przez czytniki ekranu. W takich przypadkach zaleca się dostarczenie nagrania lektorskiego jako alternatywy.
Dodatkowe wskazówki dla edytorów
1. Testowanie E-booka na różnych czytnikach
W celu uzyskania pewności, czy syntezatory mowy radzą sobie z kodem językowym, używaj dostępnych na rynku czytników ekranu takich jak , talkback (urządzenia bazujące na androidzie), VoiceOver (Mac, Iphone), NVDA lub JAWS (Windows), aby sprawdzić, czy języki są poprawnie wykrywane.
Sprawdź, jak wygląda przełączanie języków w różnych aplikacjach do czytania EPUB.
2. Zastosowanie standardu EPUB 3
EPUB 3 oferuje lepsze wsparcie dla dostępności niż starsze wersje. Dzięki obsłudze HTML5 i ARIA można lepiej kontrolować sposób odczytu tekstu przez technologie wspierające.
3. Dodanie warstwy dźwiękowej (opcjonalnie)
W przypadku E-booków wielojęzycznych warto rozważyć dodanie wersji audio z poprawną wymową każdego języka. EPUB 3 obsługuje pliki audio jako uzupełnienie treści.
Czytanie wielojęzycznych E-booków na linijce brajlowskiej
Linijka brajlowska to urządzenie, które wyświetla tekst w alfabecie Braille’a, umożliwiając osobom niewidomym czytanie bez użycia dźwięku. W przypadku wielojęzycznych E-booków pojawiają się jednak specyficzne wyzwania, które warto uwzględnić podczas przygotowywania publikacji.
Linijka brajlowska współpracuje z czytnikiem ekranu, który:
Odczytuje kod języka z E-booka i dostosowuje tabelę znaków brajlowskich do konkretnego języka.
Przetwarza tekst i przesyła go do linijki, gdzie treść jest wyświetlana w postaci wypukłych punktów.
Automatycznie przełącza języki, jeśli w kodzie E-booka zastosowano atrybuty xml:lang.
Przykład: Jeśli w tekście znajdzie się fragment w języku angielskim oznaczony jako:
Linijka brajlowska, obsługiwana przez czytnik ekranu, powinna przełączyć się na tabelę brajlowską dla języka angielskiego.
Wyzwania przy czytaniu wielojęzycznych E-booków w brajlu
Mimo że współczesne czytniki ekranu i linijki brajlowskie potrafią obsługiwać wiele języków, pojawiają się pewne trudności:
Różne standardy brajla
Każdy język może mieć własny standard zapisu brajlowskiego (np. skrótowy lub pełny brajl). Przykładowo, język niemiecki ma inny sposób kodowania znaków specjalnych niż język polski, co może być mylące przy nagłych zmianach języka.
Brak wsparcia dla rzadkich języków
Niektóre języki, zwłaszcza mniej popularne, mogą nie mieć dobrze opracowanych tabel brajlowskich. Jeśli publikacja zawiera takie języki, czytelnicy mogą napotkać problemy z odczytem.Płynność przełączania się między językami
Częste zmiany języka (np. w książkach dwujęzycznych lub antologiach) mogą powodować, że linijka brajlowska co chwila przełącza tabelę, co utrudnia płynne czytanie.Znaki specjalne i interpunkcja
Różne języki mogą inaczej kodować interpunkcję lub znaki akcentowane, co może prowadzić do błędów interpretacji, jeśli tekst nie jest dobrze oznaczony w kodzie EPUB.
Jak ułatwić czytanie wielojęzycznych E-booków w brajlu?
Poniżej kilka praktycznych wskazówek jak sprawić, by elektroniczne książki wielojęzyczne były łatwo przyswajalne również dla brajlowskich monitorów.
Aby E-book był bardziej przyjazny dla użytkowników, edytorzy powinni:
Dokładnie oznaczać języki w kodzie EPUB za pomocą xml:lang.
Unikać nadmiernych przełączeń języka w krótkich odstępach, jeśli nie jest to konieczne.
Testować E-booki na linijkach brajlowskich za pośrednictwem czytników ekranu.
Dodawać przypisy wyjaśniające skróty lub nieoczywiste znaki, zwłaszcza przy specjalistycznych tekstach.
Dobrze przygotowany, wielojęzyczny E-book to potężne narzędzie dla czytelników niewidomych, które pozwala im w pełni czerpać z literatury, nauki i kultury – bez względu na język, w jakim została napisana publikacja.
Prawdziwy skarb, szczególnie dla osób uczących się języków obcych.
Czytanie tekstów dwujęzycznych w brajlu pozwala śledzić poprawną pisownię i gramatykę. Jest to bezcenne narzędzie edukacyjne, szczególnie dla osób niewidomych , które pozbawione są boćców wzrokowych. Osoby widzące, często nieświadomie, nabywają kompetencje językowe także poprzez patrzenie na slogany reklamowe, tytuły filmów w oryginale, napisy na przedmiotach codziennego użytku itd.
Wielojęzyczne pozycje są również bardzo ważne dla badaczy i tłumaczy.
Pozwalają specjalistom pracować bezpośrednio z tekstem, porównując oryginalne wersje z tłumaczeniami.
Podobnie osoby korzystające z literatury w języku obcym, mogą czytać dzieła w ich oryginalnym kształcie, co jest szczególnie cenne dla tekstów poetyckich czy klasyki literatury.
Bibliografia:
https://www.continualengine.com/blog/ensuring-accessibility-for-pdfs-in-multiple-languages/
https://www.hurix.com/blogs/how-to-create-e-books-with-accessibility-features/
https://lts-help.its.virginia.edu/m/design-tips/l/1571368-how-do-i-make-text-in-multiple-languages-accessible