Tworzenie dostępnych tabel i wykresów w E-bookach

 Tabele i wykresy to nieodłączny element wielu publikacji, w tym opracowań naukowych, podręczników czy raportów. Zawierają one skondensowane informacje, które ułatwiają czytelnikom szybkie przyswajanie i analizowanie danych. Jednak dla osób niewidomych i słabowidzących stanowią wyzwanie, jeśli nie są odpowiednio przygotowane pod kątem dostępności. W tym artykule omówimy, dlaczego tabele i wykresy są istotne oraz jak je dostosować do potrzeb użytkowników czytników ekranu.

Rola tabel i wykresów

Tabele i wykresy pełnią kluczową funkcję w prezentacji danych, pomagając w ich analizie i porównaniu. Osoby niewidome również korzystają z tych narzędzi – na przykład:

• Edukacja – w podręcznikach szkolnych tabele pomagają w nauce matematyki, statystyki czy chemii. Dobrze przygotowane wykresy pozwalają na przyswajanie danych o trendach i zależnościach.

• Praca zawodowa – raporty, analizy finansowe czy dane statystyczne w tabelach są powszechne w biznesie i administracji.

• Codzienne życie – w informacjach publicznych często pojawiają się zestawienia, np. rozkłady jazdy, porównania cen czy informacje pogodowe.

Brak dostępu do tych zasobów oznacza dla osób niewidomych ograniczoną możliwość zdobywania wiedzy i podejmowania świadomych decyzji.

Ułatwienia w ich strukturze przynoszą jednak korzyści także innym grupom odbiorców:

• Osoby z dysleksją – czytelnie oznaczone nagłówki i logiczna struktura tabel pomagają w zrozumieniu danych zawartych w E-booku.

• Użytkownicy technologii asystujących, np. powiększania – osoby niedowidzące lub stale rosnąca grupa tych, którym wzrok się pogarsza, korzystające z narzędzi powiększających, szybciej i sprawniej przyswajają informacje, jeśli są one poprawnie oznaczone.

• Osoby z zaburzeniami poznawczymi – dobrze opisane wykresy i tabelaryczne zestawienia pomagają w lepszej organizacji myśli i analizie treści.

• Osoby korzystające z urządzeń mobilnych (ogromna grupa czytelników) – responsywne i dostępne tabele ułatwiają przeglądanie danych na małych ekranach bez konieczności przewijania w poziomie.

Struktura tabeli

Podstawą dostępnych tabel w ebookach jest ich poprawne oznaczanie w kodzie HTML. Kluczowe jest stosowanie odpowiednich znaczników i atrybutów, które pomagają czytnikom ekranu poprawnie interpretować strukturę tabeli.

Warto pamiętać o:

• Stosowaniu znacznika <table> do określenia tabeli.

• Oznaczaniu nagłówków kolumn i wierszy za pomocą <th> zamiast <td>.

• Używaniu atrybutu scope, aby wskazać, czy nagłówek odnosi się do wiersza (row) czy kolumny (col).

Przykład dostępnej tabeli:

<table>
  <thead>
    <tr>
      <th>Produkt</th>
      <th>Cena</th>
      <th>Dostępność</th>
    </tr>
    <tr>
      <td>Jabłka</td>
      <td>5 zł/kg</td>
      <td>Dostępne</td>
    </tr>
    <tr>
      <td>Pomarańcze</td>
      <td>6 zł/kg</td>
      <td>Brak</td>
    </tr>
  </tbody>
</table>

Jeśli struktura tabeli na to pozwala, warto stosować znaczniki <thead> i <tbody>, które pomagają logicznie rozdzielić nagłówki od zawartości tabeli.

Przykład dostępnej tabeli:

<table>
  <thead>
    <tr>
      <th scope="col">Produkt</th>
      <th scope="col">Cena</th>
      <th scope="col">Dostępność</th>
    </tr>
  </thead>
  <tbody>
    <tr>
      <td>Jabłka</td>
      <td>5 zł/kg</td>
      <td>Dostępne</td>
    </tr>
    <tr>
      <td>Pomarańcze</td>
      <td>6 zł/kg</td>
      <td>Brak</td>
    </tr>
  </tbody>
</table>

W zależności od stopnia skomplikowania tabeli, nie zawsze stosuje się thead i tbody. Najważniejsze jest jednak zachowanie czytelnej i logicznej struktury, ułatwiającej użytkownikom nawigację po danych.

 Tekst alternatywny i szczegółowe opisy

Dla osób korzystających z czytników ekranu konieczne jest dodanie:

• Tekstu alternatywnego (alt) – krótka informacja o rodzaju wykresu i jego głównym przekazie.

• Dłuższego opisu (longdesc lub w treści tekstowej) – szczegółowe omówienie danych, trendów i wniosków.

Przykład opisu wykresu:

„Wykres liniowy przedstawia zmiany temperatury w Warszawie na przestrzeni roku. Najniższa temperatura wynosiła -5°C w styczniu, a najwyższa 30°C w lipcu. Wiosną i jesienią temperatura utrzymywała się w zakresie 10-20°C.”

Dzięki temu osoba niewidoma uzyskuje dostęp do informacji bez konieczności interpretowania obrazu.

Dostępność tabel dla wszystkich

Jak już wspomnieliśmy, aby tabele i wykresy były dostępne dla wszystkich, konieczne jest odpowiednie ich oznaczanie oraz zapewnienie opisów tekstowych. Dzięki stosowaniu odpowiednich znaczników HTML, atrybutów oraz opisów, osoby niewidome mogą skutecznie korzystać z eBooków i innych publikacji cyfrowych.

Co często podkreślamy, a co także widać na powyższych przykładach, dostępność cyfrowa to nie tylko obowiązek prawny, ale także sposób na tworzenie bardziej przystępnych i użytecznych E-booków dla wszystkich użytkowników.

Źródła:

https://dostepnosc.pwr.edu.pl/baza-wiedzy/otwarty-standard-tworzenia-materialow-edukacyjnych/dostepnosc-dokumentow-elektronicznych/dostepne-arkusze-kalkulacyjne/tworzenie-dostepnych-wykresow-w-ms-excel

https://docs.uci.pb.edu.pl/dostepnosc/dostepnosc.html

https://utilitia.pl/baza-wiedzy/tworzenie-dostepnych-dokumentow-elektronicznych-w-microsoft-excel/

https://prawo.uwb.edu.pl/download/uFBsOJy8aFxk9MUVISHRralpIYWoXI1A6CSIKEQoKc2BNDUFuaQMEKT4wBAY1JD56VVtychd9FykHNwsRCgpzYE0IWnd6UVpkOToDFwZvYHorHDAlRzhFLQ8_AAgKAjR4QxsTIzkWGDILPANQUG9uekNbNSNHIlw2CA8HKkFUc29NFUExLgEALzcwRUhIKyg3AQ1hahchVC0OclRsBQc9PxxlTDI5HBwjNyEULkV8bgRACS8aGjVQKgUiBz4XBz40MxZSe35CKmllCUhHNmJ4dE0fKipQcw97EicBPBkLPzMKZgctOAcTNjosBBo1KTUzGhQmKEE-QgYDPAslFxw-NAZaGSwyEB4ZIwoCCgkoNnYfHSVkGXNZOAg3THRBHj14Eg/tworzenie_dostepnych_dokumentow_elektronicznych_w_excel.pdf

https://bon.uew.pl/wp-content/uploads/sites/38/2024/07/04.-WCAG-Tabele-wykresy-i-wzory-matematyczne.pdf