Tworzenie i znaczenie alternatywnych tekstów w E-bookach
Autor
Monika Zarczuk-Engelsma
Opublikowano
4 lut 2025
Category
Dostępność
Wyobraź sobie książkę pełną pięknych ilustracji, zachwycających zdjęć i przemyślanych wykresów. Każda strona kusi wzrok wizualnymi atrakcjami, które sprawiają, że treść staje się jeszcze bardziej angażująca. Ale czy kiedykolwiek zastanowiłeś się, jak z taką książką poradzi sobie osoba niewidoma? Jak przekazać wizualne piękno i istotne informacje komuś, kto nie widzi?
Tworzenie wysokiej klasy E-booków to nie tylko zadbanie o atrakcyjną treść wizualną, ale również zapewnienie ich dostępności dla wszystkich użytkowników, w tym osób korzystających z czytników ekranu. Alternatywne teksty, czyli alt teksty, odgrywają niezwykle ważną rolę w tej dziedzinie. Poniżej przedstawiamy zasady, przykłady i wskazówki dotyczące ich prawidłowego tworzenia.
Co to są alt teksty dla obrazów i jak prawidłowo je tworzyć
Teksty alternatywne (alt teksty) to krótkie opisy dodawane do obrazów w dokumentach cyfrowych, stronach internetowych czy E-bookach, które mają na celu przekazanie treści wizualnej w formie tekstowej. Są one wykorzystywane głównie przez technologie wspierające, takie jak czytniki ekranu, aby umożliwić osobom niewidomym lub słabowidzącym dostęp do informacji zawartych w elementach graficznych, np. zdjęciach, obrazach.
Poniższe przykłady pokazują, o co chodzi w praktyce:
Przykład 1: Nauka biologii z E-booka
Anna, studentka biologii, tak jak inni koledzy, korzysta z E-booka podczas przygotowań do egzaminu. Książka jest pełna ilustracji anatomicznych, diagramów komórek i wykresów procesów biologicznych, które są kluczowe dla zrozumienia materiału. Niestety, obrazy te nie mają tekstów alternatywnych. Gdy Anna korzysta z czytnika ekranu, ten pomija obrazy, podając jedynie komunikat „obrazek” bez opisu. Czasem czyta tylko dziwne znaczki i sprawia, że Anna musi sporo tekstu przewijać ręcznie, by się odnaleźć w treści. W efekcie Anna nie może nauczyć się, jak wygląda budowa komórki ani jak przebiega fotosynteza, co znacząco utrudnia jej zrozumienie materiału i w skrajnych przypadkach wręcz uniemożliwia zdanie egzaminu.
Przykład 2: Instrukcja obsługi
Jan, niewidomy użytkownik nowego urządzenia kuchennego, próbuje skorzystać z instrukcji w formie E-booka. Instrukcja zawiera schematy i zdjęcia pokazujące sposób jego montażu i obsługi, ale nie towarzyszą im żadne alt teksty. Jan nie jest w stanie dowiedzieć się, jak poprawnie złożyć urządzenie, co prowadzi nie tylko do frustracji, ale ryzyka błędnego użytkowania sprzętu lub nie korzystania z niego wcale.
Przykład 3: Książka dla dzieci
Maria, mama niewidomego dziecka, czyta synowi popularny E-book dla dzieci. Książka zawiera piękne ilustracje, które mają istotne znaczenie dla fabuły, np. pokazują, jak wyglądają postacie, miejsca czy przedmioty ważne dla historii. Bez alt tekstów syn Marii traci znaczną część doświadczenia, a książka staje się dla niego mniej angażująca i trudniejsza do zrozumienia.
Te przykłady pokazują, jak brak alt tekstów w E-bookach może zamykać dostęp do wiedzy, informacji i pełnego doświadczenia literackiego osobom niewidomym. Zatem dodawanie opisów do obrazów to nie tylko kwestia dostępności, ale także równości w dostępie do informacji i kultury.
Jak prawidłowo tworzyć teksty alternatywne
Alt teksty powinny być precyzyjne, zrozumiałe i kontekstualne. Ich celem jest przekazanie kluczowych informacji, których osoba niewidząca nie może uzyskać bezpośrednio z obrazu.
Poniżej kilka zasad tworzenia skutecznych alt tekstów:
1. Opisz znaczenie obrazu w kontekście treści.
Unikaj ogólnych stwierdzeń, takich jak „obrazek przedstawiający kota”, jeśli kontekst wymaga bardziej szczegółowego opisu, np. „czarny kot leży na parapecie wśród doniczek z kwiatami”.
2. Nie powtarzaj informacji zawartych w podpisie.
Alt tekst powinien uzupełniać podpis, a nie go dublować. Na przykład, jeśli podpis brzmi „Zamek Królewski w Warszawie”, alt tekst może dodać szczegóły, takie jak „historyczna budowla z czerwonym dachem i wysoką wieżą zegarową”.
3. Dostosuj długość alt tekstu do złożoności obrazu.
Dla prostych obrazów wystarczy krótki opis, ale dla złożonych wykresów czy map warto przygotować bardziej szczegółowe wyjaśnienia.
4. Używaj jasnego i prostego języka.
Alt teksty muszą być zrozumiałe dla szerokiego grona odbiorców, w tym dzieci czy osób z ograniczoną znajomością języka.
Obrazy informacyjne i dekoracyjne
Nie wszystkie obrazy w E-bookach wymagają alt tekstów. Ważne jest rozróżnienie obrazów informacyjnych od dekoracyjnych.
Obrazy informacyjne przekazują istotne informacje lub uzupełniają treść. Dla takich obrazów konieczne jest przygotowanie alt tekstu, który opisuje ich znaczenie w kontekście. W E-booku na przykład o przyrodzie obraz przedstawiający rzadki gatunek ptaka powinien zawierać opis jego wyglądu i środowiska.
Alt teksty informacyjne są szczególnie przydatne, wręcz wymagane dla takich elementów jak ilustracje przedstawiające dane (wykresy, diagramy, mapy), obrazy wzbogacające treść (zdjęcia, które uzupełniają tekst), rysunki, które mają znaczenie fabularne (np. ilustracje w książkach dla dzieci).
Przykładowy obraz informacyjny w E-booku:
Wykres pokazujący wzrost populacji w latach 2000–2020 mógłby mieć taki alt tekst: html
Alt tekst dekoracyjny to taki, który informuje czytnik ekranu, że obraz nie wnosi żadnej istotnej treści do tekstu i może być pominięty. Takie podejście stosuje się w przypadku obrazów, które pełnią wyłącznie funkcję estetyczną lub są powtarzalnymi elementami graficznymi, np. ozdobnymi ramkami, tłem czy ikonami, których znaczenie jest oczywiste, wynika z kontekstu. Takie obrazy można oznaczyć jako coś do pominięcia („null” w kodzie HTML lub odpowiednia opcja w narzędziu do tworzenia E-booków). Przykład: html
Analogicznie, obrazek tła strony przedstawiający delikatne liście, może mieć pusty alt tekst:
html
Pomijanie obrazów dekoracyjnych zmniejsza „szum informacyjny” i ułatwia osobom niewidomym koncentrację na treściach kluczowych.
Ile informacji w tekstach alternatywnych
Jak wspomnieliśmy powyżej, tworzenie alt tekstów wymaga wyważenia szczegółowości i zrozumiałości. Opis powinien być zwięzły, ale wystarczająco szczegółowy, aby osoba niewidoma mogła w pełni zrozumieć, co obraz przedstawia. Abstrakcyjne tło na przykład lub wzór graficzny nie wymaga alt tekstu.
Aby unikać nadmiarowych informacji, skup się na treści kluczowej dla odbiorcy. Opisz tylko te elementy obrazu, które są istotne w kontekście E-booka. Unikaj oczywistych informacji, takich jak „Obrazek przedstawia...” – czytniki ekranu i tak podają, że to obraz. Nie pisz, że „obrazek jest kolorowy”, chyba że kolory mają znaczenie dla interpretacji treści. Stosuj hierarchię informacji. Zacznij od najważniejszych elementów obrazu, a szczegóły dodaj tylko w razie potrzeby. Dla jeszcze lepszego zilustrowania. Wyobraź sobie obraz przedstawiający wykres kołowy pokazujący podział budżetu na edukację, zdrowie i inne sektory.
Użyteczny alt tekst mógłby brzmieć: „Wykres kołowy przedstawiający podział budżetu: edukacja 40%, zdrowie 30%, inne sektory 30%.”
Dla przeciwwagi natrafiasz w E-booku na zdjęcie plaży o zachodzie słońca. Alt tekst: „Piękne zdjęcie plaży.” nie zostanie uznany za dobry. Lepszym opisem będzie przykładowo:
„Piaszczysta plaża o zachodzie słońca, na horyzoncie widać sylwetkę łodzi rybackiej.” Mimo wszystko nawet niedoskonały alt tekst jest lepszy niż jego całkowity brak.
Podsumowanie
Mamy nadzieję, że udało nam się przekonać Cię, jak ważne jest Tworzenie alt tekstów w E-bookach. To niezwykle istotny element potrzebnej wszystkim dostępności cyfrowej. Poprawnie przygotowane opisy obrazów nie wymagają wielkiego zaplecza technicznego, a w sposób wręcz namacalny pomagają osobom niewidzącym lub słabowidzącym w dotarciu do tekstu i pełnym zrozumieniu jego treści. Ważne jest, aby każdy alt tekst był dostosowany do kontekstu, unikając nadmiaru informacji i niepotrzebnych powtórzeń. Przemyślane zastosowanie tych zasad, przekłada się na lepsze doświadczenie użytkowników oraz wyższą jakość publikacji.
Ciekawostką jest informacja, że rozwój nowoczesnych technologii może w znaczący sposób ułatwić tworzenie tekstów alternatywnych. Coraz szerzej stosowana i używana sztuczna inteligencja, po wydaniu jej odpowiedniej komendy i przesłaniu obrazu czy zdjęcia do analizy, potrafi przygotować bardzo dobry opis.
Bibliografia:
https://kulturawrazliwa.pl/blog/wiedza/jak-stworzyc-tekst-alternatywny-krotki-poradnik/
https://prposting.com/pl/blog/102-alt-text
https://widoczni.com/blog/najwiekszy-slownik-marketingu-internetowego-w-polsce/tekst-alternatywny/
https://imediasolutions.pl/jak-napisac-dobry-tekst-alternatywny-do-zdjecia-alt/
https://www.youtube.com/watch?v=RK_YEm7yXe8
https://accessibility.huit.harvard.edu/describe-content-images
https://www.semrush.com/blog/alt-text/