Znaczniki semantyczne – co to jest i jakie mają znaczenie

Znaczniki semantyczne to elementy języka HTML, które określają strukturę i przeznaczenie treści na stronach internetowych oraz w dokumentach cyfrowych, takich jak e-booki. W odróżnieniu od standardowych znaczników służących głównie do formatowania, znaczniki semantyczne mają na celu przekazanie informacji o funkcji i znaczeniu poszczególnych sekcji dokumentu. Oznacza to, że za ich pomocą możemy określić, czy dana część tekstu to nagłówek, paragraf, sekcja nawigacyjna, lista czy może cytat. Przykładami takich znaczników są:

• header,

• nav,

• article,

• section,

• footer,

• aside,

• main.

Pierwsze zastosowania znaczników semantycznych miały miejsce w projektach stron internetowych, gdzie istniała potrzeba lepszej struktury i indeksacji przez wyszukiwarki. Dzięki nim treści stawały się bardziej dostępne dla algorytmów SEO, a także bardziej przyjazne pod kątem dostępności (np. dla osób korzystających z czytników ekranowych).

 Wykorzystanie znaczników semantycznych w internecie

Znaczniki semantyczne pojawiły się głównie w HTML5, który wprowadzono w 2014 roku. Wcześniejsze wersje HTML zawierały przede wszystkim znaczniki strukturalne i stylizujące (takie jak „div”, „span”, „b”, „i”), które nie informowały o kontekście treści.

Znaczniki semantyczne zaczęły więc  być szeroko stosowane w projektowaniu stron internetowych, ponieważ wpływają na lepszą organizację i hierarchię informacji. Strukturalna logika i czytelność kodu strony z wykorzystaniem znaczników semantycznych sprawiają, że witryny stają się bardziej przejrzyste dla wyszukiwarek (co wspomaga pozycjonowanie stron) oraz dla programów odczytujących ekran, czyli tzw. screen readerów, które pomagają osobom niewidomym i słabowidzącym korzystać z internetu.

Dzięki znacznikom semantycznym programy odczytujące ekran mogą przekazywać użytkownikowi informacje o zawartości i kontekście stron. Na przykład „nav” sygnalizuje, że dana sekcja to menu nawigacyjne, co pomaga użytkownikowi zorientować się w strukturze witryny. Z kolei „main” wskazuje, gdzie znajduje się główna treść strony, a „header” oraz „footer” pozwalają szybko zidentyfikować początkową i końcową część dokumentu.

 Znaczniki semantyczne w E-bookach

Znaczniki semantyczne mają również ogromne znaczenie w formatach wykorzystywanych w książkach elektronicznych, takich jak EPUB. Podobnie jak w przypadku stron internetowych, pozwalają one na lepszą organizację treści oraz na skuteczniejsze zrozumienie struktury książki przez programy odczytujące ekran. Dzięki semantyce w e-bookach można nawigować nie tylko po rozdziałach, ale też po nagłówkach, przypisach, listach czy cytatach.

W e-bookach znaczniki semantyczne pomagają osobom niewidomym lub z ograniczeniami wzroku w poruszaniu się po tekście. Przykładowo, osoby korzystające z programów odczytujących ekran mogą łatwo przechodzić między rozdziałami czy sekcjami książki, jeśli zostały one oznaczone odpowiednimi znacznikami. Dodatkowo, czytniki ekranowe informują o specyficznych elementach tekstu – na przykład lista wymaga znaczników semantycznych „ul” (lista nieuporządkowana) i „ol” (lista uporządkowana), dzięki czemu czytnik powiadomi o liczbie elementów na liście.

Atrybuty ARIA

ARIA (Accessible Rich Internet Applications) to zestaw atrybutów opracowanych przez konsorcjum W3C w celu ułatwienia korzystania z aplikacji internetowych osobom z niepełnosprawnościami, szczególnie użytkownikom technologii asystujących, takich jak czytniki ekranu. W kontekście książek elektronicznych tagi ARIA mogą być wykorzystywane, aby poprawić dostępność treści dla osób słabowidzących i niewidomych.

W książkach elektronicznych, szczególnie w formatach takich jak EPUB, atrybuty ARIA mogą być stosowane do opisania struktury, nawigacji i innych funkcji interaktywnych treści, ułatwiając ich zrozumienie. Oto kilka przykładów ich użycia:

Nawigacja

ARIA pozwala na dodanie atrybutów takich jak role="navigation", które informują czytniki ekranu, że dany fragment treści służy do nawigacji, co może pomóc użytkownikowi szybko poruszać się po książce.

Opisywanie elementów interaktywnych

W książkach, które zawierają przyciski, pola wyboru czy formularze, ARIA może być użyta do ich opisywania przy użyciu atrybutów aria-label, aria-labelledby, czy aria-describedby. Na przykład, przycisk przenoszący do następnego rozdziału, który wizualnie ma formę strzałki skierowanej w prawo, może mieć atrybut aria-label="Next Chapter", co pozwoli osobie korzystającej z czytnika ekranu łatwiej zrozumieć jego funkcję.

Role i orientacja w strukturze książki

Atrybuty ARIA mogą także definiować role poszczególnych sekcji, np. role="main", role="banner", role="contentinfo", co pozwala czytnikowi ekranowemu łatwiej rozpoznać elementy, takie jak nagłówki rozdziałów, przypisy czy sekcje treści głównej.

Stan i zmiany dynamiczne

W książkach z interaktywnymi elementami, jak quizy, testy wyboru, psychotesty, ARIA może być używana do informowania czytnika ekranu o stanie tych elementów (np. aria-checked="true" w przypadku zaznaczenia odpowiedzi) lub o dynamicznych zmianach (np. poprzez aria-live, które informuje o aktualizacji treści na bieżąco).

Jako że ARIA w dużym stopniu powstała na potrzebę dostosowania treści dla szerszej grupy odbiorców, stosowanie ARIA w książkach elektronicznych wspiera inkluzywność i pozwala większej liczbie osób cieszyć się treścią niezależnie od stopnia sprawności

 Znaczenie znaczników semantycznych dla osób niewidomych i słabowidzących

Znaczniki semantyczne mają kluczowe znaczenie dla osób korzystających z programów odczytujących ekran, szczególnie w książkach elektronicznych. Odpowiednio oznaczone treści pozwalają użytkownikom szybciej odnaleźć poszukiwane informacje, a także uzyskać lepszy wgląd w strukturę dokumentu. Osoby niewidome mogą łatwo przeskakiwać między sekcjami, przeglądać nagłówki, akapity czy listy – a to wszystko dzięki temu, że znaczniki semantyczne jasno sygnalizują, gdzie znajdują się kluczowe elementy treści.

Dla osób niewidomych semantyczne oznaczenie struktury książki stanowi pomost do swobodnego korzystania z literatury i treści edukacyjnych, co podnosi ich dostępność i komfort korzystania z e-booków. Zastosowanie znaczników semantycznych przynosi korzyści jednak wszystkim użytkownikom. Poprawiają one strukturę książki elektronicznej, ułatwiają wydawcom jej edycję i utrzymanie, a także wpływają pozytywnie na jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach. Dlatego warto poświęcić czas na naukę i stosowanie znaczników semantycznych przy tworzeniu książek czy stron internetowych